हालात - मोहन थानवी

 








सिंधी कविता संग्रह ‘‘हालात’’ मूं चूंड्यलि हिकु गीत

अमरु गीत


- मोहन थानवी 


ऋषिनि मुनिनि देवनि जी भूमि

भारत जो उपखंड चवायो

23‘35’ उत्तरु ऐं 28’30’ उत्तरु अक्षांसु

ऐं

67’70 ओभरु देशांतरु जे विचु

सिंधु जे बेट सां ठहयलि सैलाबी मैदानु

ओलह में बलूचिस्तानु विच में पहाड़

ओभर में राजस्थानु विच में रेगिस्तानु

डखण मंे कच्छ जो रणु तपे

उत्तर में वसे पंजाबु

विचोंविचु 360 मील सिंधु

कुल भूमि 57000 वर्ग मील

सिरो मथेआ विचोलो विच में लाड़ रह्यो हेठु

ओलह कोहिस्तानु चवाये ओभरु मरुभूमि थरु

सतनि हजारनि वरियहनि खां


अठ जिला सक्खर, शिकारपुर, जैकोवाबाद आबादु

लाड़काना, दादू नवावशाह, मीरपुर खास खासमुखासु

हैदराबाद, करांची जा असीं वासी चवायूं सिंधवासी

सिंध असांजी देवनि जी भूमि

हिमालया जा दरा भरियल सदायी सावा

अथाहु सिंधु हिमु खंड जो अमरित

सतन हजारनि वरयहनि खां


पुरातनु काल में हदां सिंधु जियूं

उत्तर में काश्मीर, कंधारु ऐं कन्नौजु

डखण मंे सौराष्ट्र मिलाये

युगनि युगनि सां सुरगु चवाये

इंदरु देव पहिंजो धनु छलकाये

हिंद जो हिरदय सिंधु भूमि चवाये

सिंधी वरकी दुनिया जी कंुड कुड़छ तांईं पहुंता

छुआछूत खां रहिनि परे

सतनि हजारनि वरियहनि खां


सिंधी हरेक जो पहिंजो चवाये

वेद, पुराण, रामायणु जहिंजा गुण गाये

लवु कुशु नाले वसनि शहर

डिजे इनि डाहु डिसंदे दुशमन जो लश्करु

डमु डमु करे सदा शिव जो डमरू

साधना-तपस्या जी अखूट परंपरा

कल कल करे उछल भरे वहे

युगनि युगनि खां अमरु सिंधु धारा

गाये थी सिंध जी अमर गाथा

सतनि हजारनि वरियहनि खां


सौ वरियह अगु हैदर बक्श जतोई चई वयो

दरियाशाह जी बदौलत वजूदु में सिंध

ऋग्वेद में ऋषिनि आरती गाती

जय जय वरुण देव सिंधु धारा

जल देव हलेलूजाह जय जय झूलेलाल

ओभरु खां ओलह रुख मटे थी सिंधु

पोस्टन्स चवे थो, गोठ-बंदरगाह काहे वई

सभ्यता रही काइमु युगनि युगनि खां

मिसरु हुजे या...

मेसोपोटामिया जी सभ्यता

सुमेरियनु या बेबीलोनिया,

असीरिया जी सभ्यता

यूनान या रोम जी सभ्यता

वैदिक सभ्यता या चीन जी सभ्यता

हिक ही हयातु दुनिया में झूनी

सिंधु जी सभ्यता

सिंधु जी कुखु में

सतनि हजारनि वरियहनि खां


चवे थो वक्तु ऐं चवंदो बि वक्तु

मिसरु जी नील या...

मेसोपोटामिया जे दजला-फरात जो हमवक्तु

हड़प्पा में सन् 1921 में वरी साम्हूं अची बीठो

उछल भरी वरी सिंधु सभ्यता 1922 में

सिंध में सिंधु तट ते

मुअन जो दरो सां दुनिया कई सुञाणप उनिजी

लाड़काना में डोकरीअ भरिसां

राखालदास बनर्जी कई खोजना

सुमेरु ऐं मिसरु सभ्यता खां बि विकसित

सिंधु सभ्यता

जहिंजो वजूदु काइमु हमेशह

दुनिया वेसारे कोन सघंदी

हड़प्पा, मुअन जो दरो, लोथल, रोपड़

चन्हूदड़ो, रंगपुर, बनवाली ऐं आमरी

देवता बि जिथे जन्मु वठी आया

टिनि भुजाउंनि में पसरियलु सिंध

वसंदा रह्या जिथे देव-ऋषि संतानूं

सतनि हजारनि वरियहन खां


पुरोहित, वैद्य, राज दरबारी, वरकी, रंगरेज

सोनारा, कुम्हार, लोहार, कुर्मी

वसनि सभु गडु पाण में हिरीमिरी

कला-साहित जी भूमि सिंध जा वासी

लिख-पढ़ में अव्वल रह्या

सैंधव घाटी जी कुखु मूं निकती लिपि बुधाये थी

मातृशक्ति ऐं शिव उपासक भूमि

पूज जनि हमेशह सिंधु जी धारा, वण ऐं पशु

सतन हजारनि वरियहनि खां


गौतम ऋषि जो न्यायु दर्शनु

महर्षि कणाद जो वैशेषिक दर्शनु

महर्षि कपिल जो सांख्य दर्शनु

महर्षि पतंजलि जो योगु दर्शनु

महर्षि जैमिनी जो मीमांसा दर्शनु

दुनिया खे बुधाइंदा रह्या

सुखी जीवन जो आधारु

ईश्वर मिलन जो दगु

सतनि हजारनि वरियहनि खां


वेद-पुराण ऋषिनि-मुनिनि जी वाणी

वक्त जो दरिया सिंधु जो पाणी

सिंध जी हवाउनि में वेदनि जा श्लोक

सूफी गीत ऐं मुहब्बत जी कविता

वीरु कथाउंनि में

दाहर जी दहाड़

अठें सैकड़े में शाहनमाह लिखी वयो

बौद्ध ऐं ब्राहमणनि जी संस्कृति सुहिणी सिंध में

इन्हीअं देव भूमिअ खे नमनु कंदा निकता

आर्य, द्रविड़, आदिम जातियूं, सीथियन ऐं यूनानी

अरबी, यूरोपियन, ईरानी - तुरानी, मंगोल ऐं पठान

सतनि हजारनि वरियहनि खां


सिंध भूमि केतराइ हुक्मरान डिठा

राजाउनि जो राजु

बादशाहनि जी बादशाहत

मुगलनि जी हुकूमत

अंग्रेजनि जो शासनु

बर्टन चवे थो महराण सागरु

थी वई भागनि विछोही अनहैप्पी वैली

कडहिं हो जन्नत जो बागु सिंध

इतिहासकार अजब में आया

सर जॉन मार्शल चयो वाह, अदभुत संस्कृति

सिंध जो राजा जयद्रथ दुर्योधन जो भेणवियो

महाभारत में खयांई तीर-कमानु

वक्तु गुजरंदो रह्यो

वीरनि जी भूमि सिंधु ते

ईरान जो साईरसु बि चड़ही आयो

सिकंदरु बि सिंध मूं गुजर्यो

पहिंजे देश देव जुपिटर खे सिंधु धारा में अर्घ्य डिनईं

मौर्य युग में फहराई बौद्ध धर्म जी पताका

बैक्ट्रियन, यूनानी, पार्थियन आया

शक - सीथियन बि हिरीमिरी वया हिति

रहनि जीअं सतन हजारनि वरियहनि खां


डा सुनीतिकुमार चाटुर्ज्या चवे थो

गुप्त काल खां अरबनि जे अचण तांई

सिंध हुई सभ्यता-संस्कृतिअ जी सुञाणप

ऐहिड़ी मिठड़ी सोन जी झिरकी

सिंधु जी धरती

सतनि हजारनि वरियहनि खां


थर जा गीत चवाये सिंधी साहित्य

गाइनि दुनिया जा माण्हूं सभु

शाह सचल सामी जा गीत

जीअं जवाहरातनि जा मालिक सिंधी जौहरी

तीअं पूजक देवी सरस्वती माता जा

रचे साहित्य दुनिया खे डिनी ग्यानु जोति

दुनिया गाये वाणी गुरुनानक जी, जोतिनि वारे जी

सिंध घुमी विच भारत जे कवि बाबा नागार्जुन 1945 में लिखयो

सिंध भूमि डई सघंदीआ कणक-चांवर सजे भारत खे

नागरीअ में लिखबी हुई जेका उनि सिंधी खे

अरबी लिपीअ में लिखणु उनि बाबा

नई टेहीअ सां नाइंसाफी डिनो करारु

ईआ बि खबर सजी दुनिया खे

सिंध में देववाणी खे विसारयो हुक्मराननि

लिखी गालहाई वई जेका सिंध में

सतनि हजारनि वरियहनि खां


अरबी फारसी राजु में आई

तडहिं जागिया सिंधी विद्वान आधुनिक काल में

शुरूआती पढ़हाई कंदरनि बारनि खे संस्कृत सेखारी

सभिनी खां पहिरीं हैदराबाद सिंध में

उवो विद्वानु हो

दयाराम गिदूमल नेशनल कालेज जो प्रोफेसर नाराण दास बथेजा

ऐहिड़ा विद्वान सिंध भूमिअ जा जिनहिनि जो नालो अमरु आहे

शहीद हेमू जेहिड़े पुटनि जी माता अजु पुकारे रही आहे

बचायो पहिंजी संस्कृति ऐं पुरखनि जी मिठड़ी बोली

जीअं लिखी वया शाह सचल सामी

तीअं कलमु सां अखर सिंगार्यो

सिंध जो वजूदु आहे सिंधी बोली

सिंधी में कविनि महात्मा गांधीअ जा बि गुण गाता

कवि बेकस चयी वयो,

‘‘जडहिं मात भारत जे चरननि में

तो डिनो दानु भेटा में

जेकी बि हो लघुई जानि ते भी न हिकिड़ो वगो लंगोटी टुकरु

वयो उघाड़ो सजो तडहिं तो ते आसीस माता कई

वधायी वडी तुहिंजी पदिवी वई’’

सिंध ऐं सिंधी साहित्य ते

घणनि लेखकनि लिखया अमर किताब

सत कहाणियूं राम पंजवाणी जियूं अमरु गाथा

सतनि हजारनि वरियहनि खां


लीलाराम वतणमल, एम एम गिदवाणी,  जेठमल परसराम

लालचंद अमरडिनोमल, कल्याण आडवाणी एन एम भम्भाणी बि

अमर साहित लिखी वया

एल एच अजवाणी, कोटूमल जे आडवाणी,

यू टी ठाकुर, बूलचंद दयाराम,

उधाराम थांवरदास, भेरूमल मेहरचंद

झमटमल नारूमल,

लक्ष्मण वी परांजये, परमानंद मेवाराम बि

हमेशह जिंदह रहंदा पहिंजी किताबनि में

तारीख चवे थी जागो सिंधी

दुनिया जी कुंड कुड़छ में गाल्हायो सिंधी

वेसारे कोन सघबो वक्तु जीअं विरहांङे जो

वेसारे कोन सघंदासे तीअं अमर सिंध माता जा गीत

जहिंजी हंज में वडा थिआ असांजा वडा

उनि भूमि जी महक वरी दुनिया में फहिलायो

जेका महकी रही हुई दुनिया में

सतन हजारनि वरियहन खां

टिप्पणियाँ